Sữa là thực phẩm quan trọng cần thiết trong suốt cuộc đời của con người đặc biệt là đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nếu đây là lần đầu mẹ mang thai và muốn tìm hiểu về tất cả các loại sữa tốt, phù hợp nhất cho bé thì đừng bỏ qua bài viết dưới đây của Pinkspoon mẹ nhé.
Sữa là gì? Tại sao sữa lại quan trọng?
Sữa là một loại chất lỏng, màu trắng đục được tạo ra bởi các loại động vật có vú mà thường là các con cái sau khi sinh đẻ. Các loài động vật khác nhau sẽ có thành phần sữa khác nhau. Nhưng về cơ bản chúng sẽ bao gồm: chất béo, chất đạm, đường, vitamin, khoáng chất và nước.
Sữa thực vật là tên gọi chung của những sản phẩm sữa có nguồn gốc 100% từ thực vật. Phổ biến như sữa hạnh nhân, sữa hạt điều, sữa đậu nành, sữa gạo ... Nhưng trong đó chỉ có sữa đậu nành (có bổ sung thêm canxi) là có thể sánh ngang được so với sữa động vật.
Sữa có nhiều vai trò đối với sức khỏe:
Nuôi dưỡng: Trong giai đoạn sơ sinh đây là thức ăn duy nhất của con. Vì chúng rất dễ tiêu hóa, phù hợp với khả năng tiêu hóa, chứa đầy đủ các chất mà con cần.
Tăng sức đề kháng: trong sữa thường có chứa một số loại kháng thể nhất định (đặc trưng theo loài) để giúp con có được những kháng thể đầu tiên trong cuộc đời.
Bổ sung các loại acid amin cần thiết: Mỗi loại thực phẩm đều có một phổ acid amin khác nhau. Tuy nhiên, trong sữa và trứng là 2 loại thực phẩm mà có bổ sung đầy đủ tất cả các loại acid amin thiết yếu cho cơ thể.
Cung cấp vitamin và chất khoáng: trong đó quan trọng nhất là canxi. Bởi canxi trong sữa có nguồn gốc động vật là dạng đã được gắn với casein. Nên có giá trị sinh học cao, dễ hấp thu.
Sữa mẹ - Nguồn dinh dưỡng không thể thay thế cho bé
Sữa mẹ là thức ăn lý tưởng nhất dành cho trẻ nhỏ. Nuôi con bằng sữa mẹ mang lại lợi ích thiết thực cho cả mẹ và vé. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo rằng: nên cho bé bú sớm vào 1 giờ đầu sau sinh và cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Trẻ bắt đầu ăn bổ sung từ 6 tháng tuổi kết hợp bú mẹ đến 24 tháng tuổi.
Sữa non
Sữa non là loại sữa mẹ đặc biệt. Nó được hình thành từ tuần thứ 14 - 16 của thai kì và được tiết ra từ lúc sinh đến 2 - 3 ngày sau khi sinh. Trẻ bú sớm sẽ nhận được sữa non. Đây là thức ăn phù hợp nhất với hệ tiêu hóa của con lúc này. Sữa non đặc sánh, màu vàng nhạt, chứa nhiều chất chống nhiễm khuẩn và kháng thể để bảo vệ cho trẻ.
Vitamin A trong sữa non có tác dụng làm giảm mức độ nặng của các bệnh nhiễm khuẩn. Bên cạnh đó nó còn có tác dụng xổ nhẹ, tăng bài tiết phân xu, phòng các bệnh dị ứng và cũng có tác dụng thải bilirubin ra khỏi ruột làm giảm mức độ vàng da sinh lý.
Sữa non tuy ít nhưng thỏa mãn được nhu cầu dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh do lượng protein cao gấp 2 - 3 lần sữa trưởng thành. Hàm lượng kháng thể và vitamin cao nhất trong sữa non trong vòng 60 phút đầu sau sinh sau đó giảm dần.
Như vậy, trẻ được bú sữa non trong những bữa bú đầu tiên là vô cùng quan trọng. Chúng ta không nên cho trẻ bất cứ thức ăn, nước uống nào trước khi trẻ bắt đầu bú sữa non.
Sữa trưởng thành
Sữa trưởng thành là sữa mẹ sản xuất ra sau khi sinh vài ngày. Số lượng sữa nhiều hơn làm hai bầu vú bà mẹ căng đầy và cứng. Đây được gọi là hiện tượng sữa về. Trong sữa mẹ có đầy đủ các chất dinh dưỡng như: chất đạm (protein), chất béo (lipid), đường và các loại vitamin, khoáng chất đủ cho trẻ phát triển trong 6 tháng đầu. Thành phần các chất dinh dưỡng ở một tỷ lệ thích hợp, dễ hấp thu và đáp ứng với sự phát triển nhanh của trẻ.
Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ
Chất đạm
Sữa mẹ có lượng đạm thấp hơn so với sữa bò, sữa dê. Nhưng sữa mẹ có đầy đủ các loại acid amin cần thiết với tỷ lệ cân đối, dễ hấp thu. Chính vì vậy, đây là loại sữa phù hợp nhất với chức năng đào thải khi thận của trẻ chưa trưởng thành.
Bên cạnh đó, đạm trong sữa mẹ chủ yếu là đạm lỏng hòa tan (whey protein). Tỉ lệ Whey/ casein ở sữa mẹ là 80/20 có thể thay đổi lên tỉ lệ 60/40 trong quá trình điều tiết sữa nên phù hợp với khả năng tiêu hóa và hấp thu cảu trẻ.
Trong sữa bò chủ yếu là casein (85%) nên khi vào dạ dày của trẻ nhỏ sẽ tạo thành các cục đông vón làm trẻ khó tiêu hóa và hấp thu, trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa.
Ngoài ra, whey protein trong sữa mẹ còn chứa các protein kháng khuẩn giúp bảo vệ trẻ khỏi các loại vi khuẩn gây bệnh.
Chất béo
Cấu trúc chất béo trong sữa mẹ có nhiều nhiều acid béo chuỗi dài không no dễ hấp thu. Đồng thời có nhiều acid béo cần thiết như acid linoleic đóng vai trò quan tọng trong việc bảo vệ và phát triển hệ thần kinh, mắt và sự bền vững của mạch máu ở trẻ nhỏ. Hàm lượng chất béo trong sữa mẹ vào khoảng 5,5g/ 100ml. Và cung cấp khoảng 1 nửa năng lượng cho trẻ bú mẹ.
Đường
Đường trong sữa mẹ chủ yếu là đường lactose. Với hàm lượng khoảng 7g/100ml. Một số lactose trong sữa mẹ vào ruột sẽ được chuyển thành acid lactic giúp cho sự hấp thu canxi và muối khoáng được tốt hơn.
Vitamin
Sữa mẹ có nhiều vitamin A. Vì vậy, trẻ bú mẹ hoang toàn trong 6 tháng đầu giúp phòng nguy cơ mắc bệnh khô mắt. Các loại vitamin khác trong sữa mẹ cũng đủ cung cấp cho trẻ trong 6 tháng đầu nếu bà mẹ được ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ. Ngoại trừ vitamin D là loại vitamin cơ thể tự tổng hợp khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Xem thêm: Các loại vitamin D tốt nhất để bổ sung cho trẻ sơ sinh
Muối khoáng
Nguồn canxi, sắt, kẽm trong sữa mẹ tuy ít hơn trong sữa công thức nhưng lại có hoạt tính cao, dễ hấp thu. Do vậy, vân đáp ứng được nhu cầu của trẻ.
Các yếu tố miễn dịch trong sữa mẹ
Trong sữa mẹ có nhiều yếu tố quan trọng có vai trò bảo vệ cơ thể mà sữa bò và các loại sữa thay thế khác không có. Trong đó, có 2 yếu tố quan trọng là globulin miễn dịch, chủ yếu là IgA giúp bảo vệ cơ thể chống lại các bệnh đường ruột. Bạch cầu giúp cho trẻ chống lại các bệnh do virut, vi khuẩn gây ra.
Bên cạnh đó trong sữa mẹ còn có một số yếu tố khác như interferon, lizozym, lactoferin, bifidus...
Sữa công thức
Sữa công thức hay còn gọi là sữa bột trẻ em thường được làm từ sữa bò đã qua xử lý để phù hợp với trẻ sơ sinh. Sữa công thức có 2 dạng khác nhau là sữa dạng bột và sữa công thức dạng pha sẵn. Mặc dù sữa công thức pha sẵn có thể tiện lợi hơn nhưng nhược điểm của chúng là giá đắt và sử dụng trong thời gian ngắn (thường là 2 tiếng sau khi mở nắp).
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại sữa công thức, đa phần chúng đều cố gắng xây dựng công thức sao cho giống sữa mẹ nhất về cả năng lượng cũng như các chất khoáng.
Chúng được chia ra làm 4 số để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của con:
- Sữa công thức số 1: dành cho bé từ 0 - 6 tháng
- Sữa công thức số 2: dành cho bé từ 6 - 12 tháng
- Sữa công thức số 3: dành cho bé từ 1 - 3 tuổi
- Sữa công thức số 4: dành cho bé từ 3 - 6 tuổi.
Một số loại sữa đặc biệt cho bé
Sữa cho bé sinh non
Sinh non là hiện tượng chuyển dạ sớm khi thai kỳ chưa đủ tuần tuổi. Trẻ sinh non thường có cân nặng sơ sinh thấp (dưới 2500g), khả năng bú, mút, hấp thu các chất dinh dưỡng kém trong khi nhu cầu các chất của con lại cao hơn so với các bạn đủ tháng. Chính vì vậy, việc chọn riêng sữa cho đối tượng này là điều vô cùng cần thiết.
Sữa cho bé sinh non có thể do bác sĩ kê, hoặc mẹ chọn cho bé. Những dòng sữa này thường có năng lượng cao nhưng lại cực kì dễ hấp thu. Giàu đạm, béo và không chứa đường lactose.
Một số dòng sữa cho bé sinh non mẹ có thể tham khảo như: Similac Neosure, Similac special care, sữa bột Pre Nan, sữa Pre France Lait....
Sữa cho bé trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng phổ biến, thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh như: thay đổi môi trường từ bụng mẹ và môi trường bên ngoài, hệ tiêu hóa chưa phát triển, các bệnh lý bẩm sinh....
Trào ngược dạ dày nếu không được điều trị và xử lý kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng thậm chí có thể dẫn tới tử vong.
Sữa cho bé trào ngược là dòng sữa được thiết kế với công thức đặc biệt giúp làm đặc sữa hơn, từ đó giảm nguy cơ trào ngược, hít sặc khi uống sữa. Mẹ có thể dễ dàng nhận ra chúng qua tên gọi. Thông thường trên phần tên của chúng thường có chữ "AR" là viết tắt của Anti Regurgitations hoặc chữ "comfort"
Một số sữa cho trẻ trào ngược dạ dày thực quản: Physiolac AR, FrisoLac Gold comfort, France Lait AR, Optimum AR....
Sữa cho bé bất dung nạp với đường lactose
Bất dung nạp lactose là tình trạng thiếu hụt men lactase xảy ra ở hệ thống dạ dày ruột, mức độ triệu chứng tùy thuộc vào lượng lactose tiêu thụ hoặc khả năng dung nạp lactose.
Khi trẻ bị bất dung nạp lactose trẻ dễ bị ói, tiêu lỏng, tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng đến việc hấp thu chất dinh dưỡng, có thể làm cho trẻ chậm tăng trưởng cả về cân nặng, chiều cao và phát triển trí não
Trẻ bị bất dung nạp lactose sau 08 tuần áp dụng chế độ ăn không có đường lactose (lactose free) có thể tiến hành thử lại khả năng dung nạp lactose bằng cách cho ăn hoặc uống sữa có chứa lactose 1 lần và theo dõi trong ngày, sau đó tăng lên 2 lần/ ngày. Nếu không thấy dấu hiệu bất dung nạp lactose, có thể cho trẻ uống sữa có chứa lactose với lượng sữa tăng dần, tiến tới trở lại chế độ ăn thông thường theo tuổi.
Một số sữa cho trẻ bất dung nạp đường lactose: Aptamil A+ lactose Free, Nan AL, Wakodo Bonlact, Similac Isomil...
Sữa cho bé dị ứng đạm sữa bò
Dị ứng đạm sữa bò là dạng dị ứng thức ăn thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chiếm từ 2 - 3% dân số. Nguyên nhân dị ứng thường gặp nhất là do đạm casein (80%) có trong sữa.
Dị ứng đạm sữa bò có thể hết theo thời gian: 50% trẻ sẽ hết dị ứng sữa khi 1 tuổi, 70% khi tròn 2 tuổi và 85% khi tròn 3 tuổi.
Khi được chẩn đoán dị ứng đạm sữa bò trẻ cần tránh sử dụng tất cả các sản phẩm có nguồn gốc sữa bò, hoặc sữa các loại động vật khác như sữa dê, sữa trâu... Mà thay vào đó mẹ có thể chọn cho con các dòng sữa như:
- Sữa thủy phân hoàn toàn: Nutramigen, Similac Alimentum, Pregestimil, Sữa Meiji HP, ...
- Sữa thủy phân một phần: Similac Total comfort, Nan Supreme....
Lời kết
Trên đây là toàn bộ thông tin cơ bản nhất về các loại sữa cho bé hiện nay. Nếu mẹ có bất cứ thắc mắc hoặc câu hỏi nào thì đừng quên comment ngay phía dưới bài viết để Pinks được hỗ trợ mẹ mẹ nhé! Hẹn gặp lại các mẹ trong các bài viết tiếp theo.
